22. janúar 2019
Janúar 2019: Tvær strategíur; Hinar óþekktu forsendur Vatnajökulsþjóðgarðs – og hvert stefnir?
Beiðni til íslenska ríkisins og samfélagsins, frá Sverri Sv. Sigurðarsyni, www.sverrir.info/samantekt
Íslenska ríkið er með Vatnajökulsþjóðgarð í fullum rekstri. Þjóðgarðurinn er sá stærsti í Vestur-Evrópu og gæti orðið mjög verðmætur sé miðað við opinberar áætlanir sem hafa verið gerðar. Ef lægri mörk áætlana um auknar gjaldeyristekjur unnar fyrir hið opinbera standast, þá gætu t.d. auknar skatttekjur með tímanum vegna áhrifa þjóðgarðsins borgað allan kostnað úr ríkissjóði til allra háskóla á landinu utan H.Í., til framtíðar. Þjóðgarðurinn er staðsettur þétt upp við Hálslón Kárahnjúkavirkjunar, sem er ekki tilviljun.
Þegar sagan er skoðuð, er ljóst að sú ákvörðun stjórnmálamanna í upphafi máls (1999-2000) að stofna þjóðgarðinn byggðist án vafa að mjög stórum hluta á tveimur grunn hugmyndum, rökstuddum kenningum, eða „strategíum“. Í fyrsta lagi var kenning um að það væri hægt að styrkja náttúruímynd landsins með stóru svæði af þessu tagi, sem gæti orðið ferðaþjónustu og öðrum atvinnugreinum í hag. Þetta var því tillaga til atvinnusköpunar. Í öðru lagi var mjög óvenjuleg kenning, sem ekki ætti að búast við frá almennum náttúruverndarsinnum, um að ef ákveðið væri að fara út í stórar virkjana- og stóriðjuframkvæmdir, þá gæti verið hagstætt að stofna stórt náttúruverndarsvæði á sama tíma til að sýna jákvætt framtak, og gæti virkjanabransinn jafnvel grætt á slíku. Þetta var því líka sjaldgæf málamiðlunartillaga. Tillagan var að svæði á og kringum Vatnajökul gæti uppfyllt þetta. Búast má við almennt að svo stór pólitísk ákvörðun um 14% landsins byggi á víðtækum umræðum og óskum sem komið hafi frá samfélaginu öllu áður en málið kæmist til kasta Alþingis. Sögulegu gögnin sýna hins vegar, að opinberar og ítarlega unnar tillögur um svona komu frá aðeins einum einstakling. Það var engin umræða í samfélaginu, í sögu þjóðarinnar. Hafi einhverjir spjallað sín á meðal um slíka möguleika var það varla með röksemdum sem ríkisstjórnarflokkar þá hefðu áhuga á. Það er ljóst að strategíurnar höfðu áhrif, og stjórnmálamenn höfðu áherslur þaðan, sem sumir vita.
Það var Sverrir Sv. Sigurðarson, þá viðskiptafræðinemi við H.Í. sem gerði það, á árunum áður en Alþingi og ríkisstjórn ákváðu að stofna þjóðgarðinn. Þessi vinna tók mörg ár og mörg hundruð klukkustundir, og var ólaunuð, nettó. Þetta hlaut afgerandi mikilvægar undirtektir. Staða og frammistaða Sverris leit nokkuð vel út undir lok náms. Á þeim tíma var verið að skoða af fullri alvöru möguleika á þjóðgarði á Vatnajökli, en Sverrir var ekki upplýstur um það. Á sama tíma voru því miður að hefjast gríðarlega harðar, hundruð milljarða króna hagsmunadeilur um virkjanaframkvæmdir á Austurlandi, stærstu framkvæmdir Íslandssögunnar, eftir áratuga hlé af slíku. Ljóst var líka að skiptar skoðanir voru um Vatnajökulshugmyndir. Því miður virðist ljóst að þetta ófriðarástand hafi haft slæm áhrif á möguleika Sverris við að byggja upp þátttöku á vinnumarkaði. Málin festust í stöðu sem erfitt var að laga. Það er enn aðkallandi verkefni að finna lausn á því. Tekið skal fram að það mál tengist ekki starfsemi þjóðgarðsins í dag, eða fólki þar.
Það er á kristalstæru að þær tillögur og strategíur sem stjórnmálamenn höfðu til að skoða áður en þeir tóku ákvörðun um stofnun þjóðgarðsins, voru fyrst og fremst markaðs- og atvinnuþróunarhugmyndir, sem áttu að geta styrkt stöðu ferðaþjónustu á austurhluta landsins. Það er einmitt eftirsóknarvert í dag, til að vinna að betra jafnvægi milli landshluta. Frá 2007 hefur ríkið varið samtals um 7,3 milljörðum króna til Vatnajökulsþjóðgarðs. Fyrir utan vel unna áætlun árið 2004 um hugsanlega aukningu gjaldeyristekna, hefur áhersla á atvinnuþróun verið of lítil. Því er ekki víst að þróunin sé í þá átt sem áætlanir um áhrif garðsins á tekjur sögðu að gæti orðið. Það er ekki sjálfsagt mál að ríkið og samfélagið fái upp í hendurnar afurð margra ára vinnu við að þróa tillögur, án endurgjalds nettó, um hluti sem má gera til að byggja upp ný tækifæri fyrir þjóðina, sem svo er gengið beint í að framkvæma, eins og reyndin virðist hafa verið í þessu máli. Það er þess virði að skoða hvernig þetta gerðist, hvers vegna, og hvernig málið var unnið. Hér er lagt til að það verði gert af ríkinu, og er reyndar einfalt. Þessum málum er betur lýst í samantektinni Tvær strategíur: Hin óþekkta saga Vatnajökulsþjóðgarð, og í fleiri gögnum, á slóðinni www.sverrir.info/samantekt.
Sverrir, hinn upphaflegi skapari tillagna um garðinn, býður sig fram að taka þátt í góðu starfi, eða taka að sér einstök verkefni sem segir frá í samantektinni, og sjá má á vef Marktak www.marktak.is. Þú mátt svara og ræða málin, og koma með uppástungur og ráð, og einnig kynna þetta fyrir öðrum.
Með fyrirfram þökk, Sverrir Sv. Sigurðarson, viðskiptafræðingur. S: 864 0023. sverrir@sverrir.info.
============================
Viðbót – viðauki:
Viðauki: Verkefni sem Sverrir gæti unnið í – hvað hangir á spítunni?
Sverrir hefur komið auga á nokkur áhugaverð tækifæri til nýsköpunar, og unnið í þeim sumum. Þar gætu verið möguleikar á samstarfi og fjárfestingu áhugasamra aðila. Það hvernig mál þróuðust hefur þó gert það erfitt að vinna í þessum tækifærum, eða erfiðara en það væri annars, þar sem svona mál eru reyndar aldrei auðveld viðfangs og óvissa mikil. Hér er stutt yfirlit yfir þessar hugmyndir.
Hugmynd fyrir ferðaþjónustu á Íslandi: Þetta er hugmynd að veitingastarfsemi með afþreyingu fyrir ferðamenn hér á landi, þar sem atriði í þjóðmenningunni myndu búa til spennandi upplifun. Þetta þyrfti að framkvæma á úthugsaðan hátt, til að passa upp á kostnað. Þetta mætti bjóða víða á landinu. Sverrir hefur ekki gert mikið af því að koma þessu á framfæri, enda ekki á hans sérsviði þó hann hafi komið auga á tækifærið (svipað og með Vatnajökul).
Möguleiki á þjónustu fyrir eigendur gæludýra. Hér er á ferð nýjung sem tekur á vandamáli sem er nokkuð algengt hjá gæludýrum. Lausnin sem Sverrir hefur þróað gerir það auðveldara, einfaldara og öruggara, náttúrulegra og þolanlegra að framkvæma þetta. Ef allir gæludýraeigendur myndu gera þetta sem forvörn, yrði lýðheilsa gæludýra betri heilt yfir séð, og minni hætta á vanlíðan, slysum og ótímabærum dauða. Samkvæmt því myndi fjöldi mögulegra notenda vera á um 140 milljónum heimila á Vesturlöndum, og því stór markaður.
Tilteknar vörur fyrir hunda- og kattaeigendur. Þetta er sniðug hugmynd að vörum, og fjöldi heimila með mögulegum notendum er um 100 milljónir heimila á Vesturlöndum.
Verkefni í hönnun: Sverrir hefur unnið að verkefnum í hönnun, og er það í gangi í dag.
Drykkjarvörutækifæri: Þetta er stærsta hugmyndin og kannski sú mest spennandi. Hér er á ferð tækifæri í að þróa nýja útfærslu af útbreiddri drykkjarvöru. Þessar vörur væru mjög áhugaverðar út frá lýðheilsu og öryggi. Stærðin á núverandi markaði er í um 300 milljörðum dollara á heimsvísu, um 36.000 milljörðum króna. Sverrir telur að þessi nýjung í heild gæti verið áhugaverð viðbót á þessum markaði, en þessi útfærsla er ekki til á markaðnum í dag. Hann hefur gert prufur, en hefur annars ekkert getað unnið í þessu.
Audio electronics tækifæri: Þetta er ein af elstu hugmyndum Sverris. Þetta sneri að breytingum á markaðshlutun, hönnun, framleiðslu, kynningu, verðþrepun, sölu og afhendingu á algengum tækjum. Markaðshlutinn sem áherslan var á var um 15-30 milljarða dollara, en stóri heildar markaðurinn upp á um 200 milljarða dollara. Sverri sýndist að markaðsvirði breytinganna, ef þær tækjust vel, ættu að vera um 6 milljarðar dollara. Það var alveg útilokað að vinna í þessu, vegna vandræðanna sem Sverrir var í, sem voru vegna Vatnajökulsmála. Hann var alveg strand í því. Vegna breytinga á hegðun neytenda eru þessi tækifæri minni, en þó eru enn tækifæri á einu af minni undirsviðum þessa.
Fleira. Fleiri tækifæri eru til staðar, og er lýst á vefnum www.ideabun.com, en þessi eru best.
10+ atriði til reiðu. Sverrir hefur þrátt fyrir allt enn nokkrar hugmyndir, um það hvernig mætti styrkja samband Vatnajökulsþjóðgarðs og atvinnulífs. Það var upphaflegur tilgangur tillagna um friðun á og kringum Vatnajökul. Kannski mætti búa til lítið verkefni í kringum það.